Zakład Konstrukcji Maszyn i Inżynierii Medycznej wywodzi się z Katedry Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn, której historia sięga roku 1945 i jest związana z utworzeniem Politechniki Gdańskiej i Wydziału Mechanicznego. W strukturze organizacyjnej Wydziału Mechanicznego wśród 17 Katedr znalazły się również dwie Katedry - Katedra Elementów Maszyn i Katedra Rysunku Technicznego, które po różnych przekształceniach weszły w skład obecnej Katedry Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn. Na organizatora i pierwszego kierownika Katedry Elementów Maszyn powołany został prof. Adolf Polak, były Profesor Politechniki Lwowskiej, a kierownictwo i organizację Katedry Rysunku Technicznego powierzono prof. Władysławowi Florjańskiemu, również byłemu Profesorowi Politechniki Lwowskiej.
Wkrótce po rozpoczęciu działalności dydaktycznej, kierownik Katedry Elementów Maszyn, prof. Adolf Polak podjął szeroką współpracę z odradzającym się przemysłem okrętowym i czynił wiele starań o uruchomienie krajowej produkcji maszyn okrętowych. Prof. Adolf Polak był gorącym orędownikiem rozwoju polskiej myśli technicznej, i sprzeciwiał się zakupom zagranicznych licencji.
Prof. Adolfowi Polakowi powierzono opracowanie koncepcji, projektu i dokumentacji technicznej głównego napędu statków morskich. W Katedrze Elementów Maszyn został skompletowany zespół młodych inżynierów konstruktorów i techników mechaników. Do zespołu tego pod kierunkiem prof. Adolfa Polaka wchodzili w 1946 r. pierwsi pracownicy Katedry, inżynierowie konstruktorzy: Tadeusz Gerlach, Jan Brosch, Kazimierz Zygmunt, Henryk Więckiewicz, Henryk Plety, technicy: Alfons Konieczka i Jan Konieczka oraz studenci: Kazimierz Iwanowski i Stanisław Wesołowski.
W roku 1947 wykonano w Katedrze dokumentację techniczną pierwszej polskiej głównej okrętowej maszyny parowej typu ML8a o mocy 1300 KM i 125 obr/min. Według tej dokumentacji huta "ZGODA" wykonała prototypową maszynę. W rekordowym czasie, w przeciągu jednego roku 1948 maszyna została zmontowana na stanowisku próbnym i w dniu 8 stycznia 1949 r. dokonano uroczystego jej uruchomienia. Wkrótce potem maszynę przewieziono do Stoczni Gdańskiej i zainstalowano na statku rudowęglowcu s/s "SOŁDEK".
W następnych latach pod kierunkiem prof. Adolfa Polaka i prof. Tadeusza Gerlacha, powstawały dalsze konstrukcje maszyn i mechanizmów okrętowych, które produkowane były w hucie "ZGODA" w Świętochłowicach, a montaż i próby odbywały się w "ZAMECH-u" w Elblągu.
Zapotrzebowanie na maszyny okrętowe przesądziło o utworzeniu w 1951 r. Katedry Budowy Maszyn Parowych, na czele której stanął prof. Adolf Polak, natomiast kierownictwo Katedry Elementów Maszyn przejął prof. Tadeusz Gerlach, najbliższy współpracownik prof. Adolfa Polaka. Mimo że były to dwie Katedry, faktycznie stanowiły jedną całość, (mieściły się w jednym pomieszczeniu) a prace projektowo-konstrukcyjne prowadzone były wspólnie do końca 1955 r. Wynikiem współpracy obu Katedr były projekty nowych maszyn typu MC10a o mocy 1600 KM i turbiny typu TP8 o mocy 750 KM na parę odlotową.
Od roku 1953 Katedra Elementów Maszyn i Katedra Maszyn Parowych wspólnie prowadziły prace nad unowocześnioną maszyną parową o spawanej konstrukcji typu PG10 o mocy 2000 KM.
O wysokiej randze prac konstrukcyjno badawczych i dydaktycznych w Katedrze świadczy fakt, że z grona jej pomocniczych pracowników naukowych Rada Wydziału Mechanicznego powołała 4 osoby: Tadeusza Gerlacha, Jana Madejskiego, Henryka Więckiewicza i Kazimierza Zygmunta na zastępców Profesora.
W 1955 r. prof. Tadeusz Gerlach objął kierownictwo Katedry Okrętowych Urządzeń Pomocniczych na Wydziale Budowy Okrętów. Kierownictwo Katedry Elementów Maszyn powierzono prof. Kazimierzowi Zygmuntowi.
Katedra Elementów Maszyn przez cały miniony okres prowadziła zajęcia dydaktyczne dla Wydziału Mechanicznego i dla Wydziału Budowy Okrętów.
Katedra Rysunku Technicznego realizowała swój program dydaktyczny dla kilku wydziałów pod kierunkiem prof. Władysława Floriańskiego. W 1949 r. kierownik Katedry prof. Władysław Floriański przeszedł do Wydziału Chemicznego. Nowym kierownikiem Katedry Rysunku Technicznego został zast. prof. Stanisław Przedpełski, który sprawował tę funkcję do 1955 r. Kolejnym kierownikiem tej Katedry został zast. prof. Wiktor Pietrzyk.
W 1956 r. nastąpił podział Wydziału Mechanicznego na dwa wydziały: Wydział Maszynowy i Wydział Technologii Maszyn. W miejsce dwóch Katedr: Elementów Maszyn i Rysunku Technicznego utworzono jedną podporządkowaną Wydziałowi Maszynowemu Katedrę Części Maszyn z dwoma zakładami dydaktycznymi: Zakładem Części Maszyn i Zakładem Rysunku Technicznego. Kierownictwo Katedry i Zakładu Części Maszyn objął prof. Kazimierz Zygmunt, a kierownictwo Zakładu Rysunku Technicznego powierzono zast. prof. Zdzisławowi Ciołkowskiemu.
Prof. Kazimierz Zygmunt stworzył laboratorium Katedralne i dobrze zorganizowany warsztat doświadczalny. Prof. Kazimierz Zygmunt był jednym z pierwszych kierowników Katedr, którzy przyłączyli się do realizacji idei prof. Janusza Dietrycha z Politechniki Śląskiej, dotyczącej współpracy w skali kraju między Katedrami zajmującymi się elementami maszyn oraz wprowadzenia zasadniczych zmian w metodzie nauczania konstruowania. Wyrazem tego było zorganizowanie I-go Sympozjonu Podstaw Konstrukcji Maszyn, który odbył się w Politechnice Gdańskiej w 1963 roku. W roku 1965 nastąpiła trzecia z kolei zmiana struktury organizacyjnej na wydziale i w Katedrach. Dotychczasowy Wydział Maszynowy zmienił nazwę na Wydział Budowy Maszyn, a Katedra Części Maszyn na Katedrę Podstaw Konstrukcji Maszyn. Wewnątrz Katedry pozostały dwa zespoły dydaktyczne, lecz o innych nazwach: Zakład Podstaw Konstrukcji Maszyn i Zakład Maszynoznawstwa i Odwzorowania Technicznego.
Prace naukowe wykonywane w latach 60 obejmowały konstrukcję maszyn i urządzeń, zwłaszcza prototypowych, m.in. znanego obecnie na całym świecie, urządzenia do drążenia gruntu pod nazwą "KRET". Podjęto tworzenie bazy laboratoryjnej do prowadzenia badań dotyczących tarcia, zużycia i łożyskowania. W końcowym okresie lat 60 Katedra zajmowała się również teorią konstrukcji maszyn.
W 1969 r. - w roku 25-lecia Politechniki Gdańskiej Wydział Budowy Maszyn podzielony został na dwa instytuty:
Instytut Mechaniki i Podstaw Konstrukcji Maszyn oraz Instytut Techniki Cieplnej. Zakład Podstaw Konstrukcji Maszyn (czyli poprzednia Katedra Podstaw Konstrukcji Maszyn wraz z zakładami) podporządkowany został temu pierwszemu. Kierownikiem Zakładu Podstaw Konstrukcji Maszyn pozostawał dalej prof. Kazimierz Zygmunt, który zmarł przedwcześnie (w wieku 51 lat) w roku 1970 pozostawiając po sobie wiele zrealizowanych prac i dalekosiężnych planów rozwoju Katedry. 15-letni okres działalności Katedry pod kierunkiem prof. Kazimierza Zygmunta i przy współpracy z prof. Tadeuszem Gerlachem, był okresem intensywnych prac badawczych w szczególności w dziedzinie tarcia, zużycia i smarowania, oraz projektowo-konstrukcyjnych. Stale unowocześniano i podnoszono poziom dydaktyki.
Po śmierci prof. Zygmunta kierowanie Zakładem Podstaw Konstrukcji Maszyn przejął doc. dr inż. Kazimierz Iwanowski, który pełnił tę funkcję do czasu wyjazdu za granicę tj. do 1979 r. W okresie tym w Zakładzie Podstaw Konstrukcji Maszyn kontynuowane były zapoczątkowane przez prof. Kazimierza Zygmunta prace naukowo-badawcze w zakresie inżynierii łożyskowania a w szczególności rozwój nowej dyscypliny naukowej - tribologii.
W latach siedemdziesiątych największym osiągnięciem Zakładu było utworzenie nowoczesnego, wyposażonego w wiele unikatowych w skali światowej maszyn badawczych, laboratorium tribologicznego przeznaczonego głównie do badań łożysk ślizgowych i podstawowych badań tribologicznych. Głównym organizatorem i kierownikiem zespołu konstrukcyjnego tworzącego stanowiska badawcze był doc. dr inż. Olgierd Olszewski. Uroczyste otwarcie nowego laboratorium nastąpiło 15 października 1977 r. Laboratorium było dziełem szerokiego zespołu pracowników naukowo badawczych i technicznych, z których w pracach organizacyjnych szczególnie zasłużył się kierownik laboratorium inż. Bogusław Niemkiewicz. Laboratorium to stworzyło bazę dla szerokich badań doświadczalnych z dziedziny tribologii i inżynierii łożyskowania.
W roku 1979 kierownictwo Zakładu przejął doc. dr inż. Ryszard Maciakowski pełniąc obowiązki kierownika do roku 1983, kiedy to wyjechał do Benghazi w Libii, aby podjąć pracę profesora na tamtejszym uniwersytecie technicznym. W latach 1981 - 1983 doc. Maciakowski pełnił także funkcję dyrektora Instytutu Mechaniki i Podstaw Konstrukcji Maszyn.
Pod kierownictwem doc. R. Maciakowskiego znakomitego konstruktora i analityka zrealizowano wiele prac badawczych i konstrukcyjnych, znacznie zmodernizowano dydaktykę.
Rok 1983 przyniósł nowe zmiany organizacyjne. Na Wydziale Budowy Maszyn wprowadzono z powrotem system Katedralny. Dotychczasowy Zakład Podstaw Konstrukcji Maszyn zmieniono na Katedrę Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn, podkreślając zmiany w tematyce badawczej i dydaktycznej, jakie podjął nowy kierownik Katedry doc. dr inż. Olgierd Olszewski. Do zreorganizowanej Katedry dołączony został dotychczasowy Zakład Maszyn i Urządzeń Przemysłu Spożywczego jako zespól dydaktyczno- badawczy. Kierownikiem zespołu został doc. dr inż. Stanisław Niespodziński.
W Katedrze kierowanej przez doc. O. Olszewskiego wprowadzono nowe przedmioty: Tribologię i Tribotechnikę, Podstawy Niezawodności w Budowie Maszyn, Podstawy Eksploatacji Maszyn. Wprowadzono zajęcia laboratoryjne z Podstaw Konstrukcji Maszyn a także zapoczątkowano bardzo istotny kierunek rozwoju dydaktyki PKM, komputerowe wspomaganie konstruowania, uruchamiając komputerowe laboratorium w Katedrze.
W Katedrze pod kierownictwem doc. O. Olszewskiego wzrosła znacznie liczba prac konstrukcyjno eksploatacyjnych dla przemysłu, szczególnie w zakresie inżynierii łożyskowania i układów napędowych. Do szczególnych osiągnięć tego okresu zaliczyć trzeba opracowanie przez doc. O. Olszewskiego łożyska ślizgowego wzdłużnego nowej generacji z odkształcalnym pierścieniem panwiowym zamiast tradycyjnych klocków, badania nad wdrożeniem wybranych materiałów ceramicznych w węzłach ślizgowych oraz modernizację układów łożyskowych w całym szeregu turbin wodnych i parowych.
Ostatnia reorganizacja Wydziału nastąpiła 1 stycznia 1992 r., kiedy to połączono dwa wydziały: Wydział Budowy Maszyn i Wydział Technologii Maszyn i Organizacji Produkcji w jeden wydział o nazwie z przed 52 lat: Wydział Mechaniczny. Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn pozostała przy swojej nazwie, kierownikiem pozostał nadal doc. O. Olszewski, przy czym na okres dwóch lat (01.02.1995 - 28.02.1997) doc. O. Olszewskiego zajętego pracą naukową, w pełnieniu obowiązków kierownika Katedry zastąpił dr hab. inż. Antoni Neyman.
Od 1 października 1994 r. Zespół Maszyn i Urządzeń Przemysłu Spożywczego oddzielił się od Katedry tworząc samodzielny Zakład pod kierownictwem dr hab. inż. Jana Knyszewskiego.
W tym okresie ważnymi wydarzeniami w Katedrze były: przyznanie dr hab. inż. Tadeuszowi Stolarskiemu, aktualnemu pracownikowi Brunel University of West London i byłemu wieloletniemu pracownikowi Katedry, tytułu profesora w Polsce a następnie w Anglii, zdobycie stopni naukowych dr hab. przez dr inż. Antoniego Neymana w 1994 r i przez dr inż. Jana Sikorę w 1996r.
Od 1997 r. obowiązki kierownika Katedry przejął prof. dr hab. inż. Antoni Neyman, który tytuł profesora uzyskał w roku 2004. W latach 1997 - 2004 kontynuowano kierunek rozwoju Katedry wytyczony przez docenta Olgierda Olszewskiego, który przeszedł na emeryturę w roku 2002. Do ważniejszych osiągnięć Katedry w tym czasie trzeba zaliczyć przeniesienie do nowego pomieszczenia laboratorium badawczego Katedry połączone z gruntowną jego modernizacją. W ramach inwestycji, finansowanej przez KBN, podjętej przez cały zespół Katedry, wymieniono we wszystkich stanowiskach badawczych układy obciążające (hydrauliczne) wprowadzając nowoczesne, zwarte stacje zasilające. Wykonano nowe układy napędowe z falownikowym zasilaniem. Wykonano nowe układy pomiarowe. Potencjał badawczy powiększony został o kilka nowych stanowisk badawczych: maszynę MWO do badań zmęczeniowych łożysk ślizgowych poprzecznych oraz dwa testery do badań zmęczeniowych materiałów łożyskowych na próbkach i dwa tribometry do badań skojarzeń ślizgowych w warunkach ruchu posuwisto-zwrotnego. Laboratorium przeniesiono do zabytkowego budynku starej kotłowni, gruntownie wyremontowanego i dostosowanego do potrzeb laboratoryjnych. W październiku 2005, w ramach obchodów jubileuszu 60-lecia Politechniki Gdańskiej i 100-lecia politechniki w Gdańsku, laboratorium badawczemu Katedry nadano uroczyście imię inż. Bogusława Niemkiewicza.
Jedną z zasadniczych specjalności Katedry, wprowadzoną i rozwiniętą przez docenta O. Olszewskiego stała się inżynieria łożyskowań turbin wodnych i parowych. W tym zakresie wykonano wiele istotnych prac dla przemysłu dotyczących inżynierii łożyskowań ślizgowych. W obszarze dydaktyki wprowadzono kilka nowych przedmiotów: Nowoczesne Napędy Mechaniczne, Komputerowe Wspomaganie w Projektowaniu Maszyn, Obliczeniowa Analiza Części Maszyn, Wspomagana Komputerowo Optymalizacja Elementów Maszyn.
W roku 2006 dr inż. Michał Wasilczuk uzyskał stopień dr habilitowanego, w roku 2009 objął stanowisko prodziekana Wydziału Mechanicznego ds. rozwoju. We wrześniu 2009 został 8-ym z kolei kierownikiem Katedry.
W roku 2010, w wyniku restrukturyzacji, Katedra KKiEM została połączona z Katedrą Pojazdów i Maszyn Roboczych, i otrzymała obecną nazwę - Katedra Konstrukcji Maszyn i Pojazdów. Kierownikiem jej został dr hab. inż. Michał Wasilczuk, prof. nadzw. PG. W ramach Katedry KMiP wydzielono trzy zakłady: Zakład Inżynierii Medycznej (pod kier. dr. inż. Pawła Romanowskiego, doc. PG), Zakład Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn (pod kier. dr. hab. inż. Michała Wasilczuka, prof. nadzw. PG) oraz Zakład Pojazdów (pod kier. prof. dr. hab. inż. Jerzego Ejsmonta, prof. nadzw. PG)
Od roku 2021, w wyniku połączenia niegdysiejszego Wydziału Mechanicznego z Wydziałem Okrętowym i Okrętownictwa w Wydział Inżynierii Mechanicznej i Okrętownictwa oraz powstaniem nowej struktury, Katedra Konstrukcji Maszyn i Pojazdów jest Zakład Konstrukcji Maszyn i Inżynierii Medycznej i - wraz jeszcze z pięcioma Zakładami (Hydrauliki i Pneumatyki, Mechaniki i Obiektów Bezzałogowych, Mechaniki Stosowanej i Biomechaniki, Mechatroniki, Pojazdów Mechanicznych i Technik Militarnych) tworzy Instytut Mechaniki i Konstrukcji Maszyn.
[Zasadniczą część materiału opracowali: mgr inż. Edward Gill i prof. dr hab. inż. Antoni Neyman.]
