Historia Zakładu | WIMiO - Politechnika Gdańska

Organizacja Katedry

W polskiej Politechnice Gdańskiej katedra mająca zajmować się hydromechaniką okrętu została oficjalnie powołana pod nazwą Katedry Teorii Okrętu i Napędu Okrętowego dnia 16.03.1946 r. Jednak już pismem z dnia 23.01.1946 r. rektor prof. S. Łukasiewicz powołał inż. Józefa Kaźmierczaka na stanowisko z-cy profesora „na Katedrze TO i NO” z ważnością od 15.12.1945 r. Oznacza to, że Katedra istniała i działała już jesienią 1945 r.

Nie od rzeczy będzie tu wspomnieć, że w okresie okupacji niemieckiej, na tajnej Politechnice Warszawskiej, został uruchomiony w 1943 r. kurs budowy okrętów dla studentów Wydziału Mechanicznego po półdyplomie. Na tym kursie prowadzony był wykład z Teorii Okrętu przez inż. Mikołaja Berensa (zmarł w styczniu 1945 r.). Nie było wówczas formalnie katedry, ale był przedmiot na poziomie akademickim. W 1953 r. nazwę Katedry skrócono na Katedrę Teorii Okrętu, pozostawiając bez zmian zakres jej działania. W latach 1945-1953 Katedra była kilkuosobowym zespołem nauczycieli akademickich, w części jeszcze studentów, których jedynym zadaniem było prowadzenie dydaktyki. Kierownik Katedry z-ca prof. inż. Józef Kaźmierczak, przedwojenny absolwent Politechniki Gdańskiej (1930) miał duże doświadczenie konstrukcyjno-projektowe w okrętownictwie, bardzo solidnie traktował zajęcia dydaktyczne i równie skutecznie egzekwował efekty pracy współpracowników i studentów. O pracy naukowej jeszcze wówczas nikt nie myślał. Jednak studenci otrzymywali dobre podstawy do pracy w biurach projektowych, które w tych latach przeżywały, podobnie jak stocznie, gwałtowny rozwój. W roku 1952 przy Katedrze powstało Gospodarstwo Pomocnicze, które w oparciu o prace zlecone nauczycieli akademickich, studentów i własnych pracowników etatowych, wykonywało dla potrzeb PRS i Administracji Portów dokumentacje techniczne i statecznościowe statków otrzymywanych przez Polskę w ramach reparacji wojennych i innych jednostek ocalałych po wojnie.

Wszystko zmieniło się, kiedy po nagłym zgonie prof. Kaźmierczaka (9.02.1953 r.) kierownictwo Katedry objął z-ca profesora mgr inż. Lech Kobyliński, od 1950 r. pracujący w Katedrze jako st. asystent i adiunkt (jednocześnie w latach 1950-1952 konstruktor i szef Biura Konstrukcyjnego Stoczni Marynarki Wojennej), absolwent Wydziału Budowy Okrętów Politechniki Gdańskiej z 1950 r. Trzydziestolatek, bardzo zdolny, pełen inicjatywy i nowych pomysłów, które potrafił skutecznie i konsekwentnie realizować z niezwykłą energią. Miał przy tym wybitne zdolności przywódcze i umiał dobierać współpracowników tak, że w stosunkowo krótkim czasie w Katedrze i Gospodarstwie Pomocniczym powstał wyjątkowo zgrany zespół. Rozpoczął się dynamiczny rozwój Katedry zarówno ilościowy jak i jakościowy. Przybywali młodzi, zdolni pracownicy, zaczęto rozwijać prace badawcze i co najważniejsze, tworzyć bazę laboratoryjną. Środki finansowe czerpane były między innymi z rozbudowywanego Gospodarstwa Pomocniczego. W roku 1957 Katedra posiada już 22 pracowników, w tym 5 dydaktycznych.

W związku z dynamicznym rozwojem przemysłu okrętowego i gospodarki morskiej rośnie zapotrzebowanie na prace badawcze. Szybki rozwój Wydziału pociąga za sobą kolejne zmiany organizacyjne. W 1963 r. zostaje powołany przez Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego Instytut Okrętowy, struktura równoległa do Wydziału Budowy Okrętów, którego celem było prowadzenie działalności naukowo-badawczej. Pierwszym dyrektorem Instytutu został Lech Kobyliński (już wtedy prof. nadzw. dr hab.), a pracownikami byli nauczyciele akademiccy Wydziału w zakresie pracy badawczej oraz pracownicy etatowi Instytutu. W ramach Instytutu działały 3 Zakłady Naukowo-Badawcze, w tym Zakład Podstaw Projektowania Okrętów, w którego skład wchodziły Pracownia Badań Modelowych (kier. dr inż. Wiesław Wełnicki) i Pracownia Jednostek Szybkich (kier. prof. Lech Kobyliński), obejmujące pracowników Katedry Teorii Okrętów. W latach 64/65 Pracownie przekształciły się w trzy Zespoły Naukowo-Badawcze: Oporu i Napędu Okrętu (kier. dr inż. W. Wełnicki), Właściwości Morskich (kier. dr inż. Miłosz Frąckowiak) i Jednostek Niekonwencjonalnych (kier. Dr inż. Mieczysław Krężelewski) oraz Laboratorium Modelowe wraz z Ośrodkiem Doświadczalnym w Iławie.

 W latach 1954-1970 Katedra ściśle współpracuje z Zakładem Pędników Okrętowych Instytutu Maszyn Przepływowych PAN. Kierownikiem tego Zakładu był do roku 1962 również prof. Lech Kobyliński, a sam Zakład korzystał z pomieszczeń Katedry. Po roku 1962 kierownictwo Zakładu PAN przejął prof. Henryk Jarzyna. Współpraca obu jednostek była bardzo bliska, wiele prac realizowano wspólnie, także w Ośrodku w Iławie.

W 1969 r. na podstawie zarządzenia Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego powstał Instytut Okrętowy na prawach Wydziału jako jednolita organizacja dydaktyczno-badawcza z dwoma pionami: pion dydaktyczny obejmował zakłady dydaktyczne, m.in. Zakład Teorii Okrętu oraz pion badawczy z oddziałami badawczymi, m.in. Oddział III Hydromechaniki Okrętu z zespołami naukowo-badawczymi (jak wyżej).

Wreszcie w 1972 r. na podstawie zarządzenia Rektora PG nastąpiło dalsze ujednolicenie struktury organizacyjnej Instytutu – zniesiono podział na piony i powołano zakłady naukowo-dydaktyczne, w tym Zakład Hydromechaniki Okrętu obejmujący dotychczasowy Zakład Teorii Okrętu i Oddział Hydromechaniki Okrętu z jego zespołami badawczymi i laboratoriami. Zakład liczył wówczas 75 pracowników, w tym 1 profesora, 4 docentów, 4 adiunktów, 4 st. asystentów, 40 prac. inżynieryjno-technicznych, 6 pracowników gospodarstwa pomocniczego, 14 prac. Fizycznych i 2 prac. administracyjnych.

Taka organizacja przetrwała do 1990 r. Z dniem 11.05.1990 r. Instytut został przekształcony w Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa, a Zakład Hydromechaniki Okrętu stał się Katedrą Hydromechaniki Okrętu. W 2003 r. Katedry Projektowania i Hydromechaniki Okrętu zostały połączone w jedną Katedrę Teorii i Projektowania Okrętu, która składała się z czterech Zakładów w tym  Zakład Hydromechaniki Okrętu.

Poczynając od 1981 r., w związku ze stanem wojennym i stagnacją gospodarki, sytuacja materialna i Politechniki i Wydziału ulega systematycznemu pogarszaniu się. Maleje ilość pracowników – w 1985 r. jest ich w Zakładzie 61, w 1987 – 56, w 1991 – 40, w 1997 – 14, w 2003 – 13. Ilość pracowników dydaktycznych pozostawała przez cały czas mniej więcej stała i oscylowała w granicach od 8 ÷ 10.

Laboratoria i sytuacja lokalowa

W pierwszych latach swego istnienia (1945-1955) cała Katedra mieści się w dwóch pokojach (nr 358, 359) na trzecim piętrze gmachu głównego PG. Po objęciu Katedry, prof. L. Kobyliński rozpoczął intensywne działania zmierzające do stworzenia laboratorium hydromechaniki okrętu. Nauka ta jak mało która, oparta jest do dziś o badania eksperymentalne prowadzone na modelach statków i pędników.

Władze Uczelni przydzieliły Katedrze część budynku hydromechaniki (budynek między gmachem głównym a elektrycznym). W bardzo szybkim tempie został tu wybudowany i uruchomiony już w 1955 r. basen modelowy o wymiarach 30 × 3 × 1,5 m, z grawitacyjnym urządzeniem holującym i możliwością regulacji głębokości wody oraz obserwacji podwodnej części holowanych modeli (drugi w Polsce, obok podobnego basenu Instytutu Morskiego). Duża była w tym zasługa inż. Zbigniewa Gryglewskiego, który w latach 1953-58 pełnił funkcję z-cy kierownika katedry d/s administracyjno-technicznych. W niedługim czasie basen został wyposażony w pneumatyczny wytwarzacz fal, który został zastąpiony w 1968 r. wytwarzaczem nurnikowym projektu dr A. Jarosza. Nieco później basen wyposażono w elektrycznie napędzany wózek holowniczy. Obok wybudowano niewielki kwadratowy basen do badania wodowania bocznego i stateczności. W ten sposób uzyskano możliwość prowadzenia podstawowych badań w zakresie oporu okrętów na wodzie spokojnej, na fali, na wodzie płytkiej, niektórych problemów z zakresu właściwości morskich i niektórych zagadnień napędowych. Urządzenia te były od razu intensywnie wykorzystywane zarówno do celów dydaktycznych jak i badawczych Część pomieszczeń w budynku przeznaczono dla ulokowania rosnącej liczby pracowników. W 1957 r. pożar zniszczył górną część budynku, co później uznano za wydarzenie szczęśliwe – odbudowę wykorzystano do powiększenia kubatury budynku, uzyskując dodatkowe przestrzenie dla modelarni, warsztatu mechanicznego, elektrycznego i dla pracowników. Pomieściła się tu cała Katedra, która w 1959 r. opuściła gmach główny.

W 1959 r. w dalszej części tego budynku zmontowano mały tunel kawitacyjny (przestrzeń pomiarowa 0,30 × 0,30 m) zakupiony zagranicą przez Polską Akademię Nauk dla Zakładu Pędników Okrętowych, żyjącego w ścisłej symbiozie z Katedrą. Po zbudowaniu precyzyjnej kopiarko-frezarki (pomysłu prof. H. Jarzyny) do wykonywania modeli śrub napędowych, uzyskano dodatkowe cenne urządzenie poszerzające zakres możliwości badawczych i dydaktycznych. Aparaturę pomiarową częściowo kupowano zagranicą, częściowo wykonywano we własnym zakresie. Tunel został zabrany do nowego gmachu PAN w 1970 r.

W 1955 r. prof. Lech Kobyliński i inż. Mieczysław Krężelewski zainicjowali prace nad nieznanym w Polsce typem szybkiego statku na płatach nośnych – wodolotu. Ze względu na wymaganą wielkość modeli i duże prędkości posiadany basen modelowy okazał się dużo za mały. Odpowiedni akwen i niezbędne zaplecze znaleziono w Iławie na południowym krańcu dużego jeziora Jeziorak. Uzyskano od miasta w 1956 r. niewielki teren po dawnym ośrodku sportów wodnych. Istniał tam stary drewniany hangar i szynowy wyciąg dla jednostek pływających. Tam, w październiku tegoż roku odbyły się pierwsze próby modelu wodolotu K1 z przyczepnym silnikiem. Wówczas narodziła się koncepcja stworzenia w Iławie Ośrodka Doświadczalnego badań modelowych na wodach otwartych. Kraje o rozwiniętej gospodarce morskiej posiadały wielkie baseny modelowe (od 100 do 400 m, a nawet do 900 m długości), w których można było badać modele dostatecznie duże i szybkie, aby wyniki badań można było przenosić na jednostki rzeczywiste z wystarczającą dokładnością. Polska takiego basenu wówczas nie posiadała (duży basen powstał w Centrum Techniki Okrętowej w 1972 r.). Istniały na świecie stacje badań modelowych na wodach otwartych, ale zajmowały się one tylko badaniami właściwości manewrowych. My postanowiliśmy zastąpić duży basen jeziorem w zakresie wszystkich typów badań. Rozpoczęto intensywną rozbudowę Ośrodka, jednocześnie prowadząc prace badawcze, gdyż zapotrzebowanie ze strony przemysłu było bardzo duże. Już w 1958 r. przeprowadzono pierwsze badania sterowności lodołamaczy L-250 i L-500, a w 1960 r. pierwsze badania oporowo-napędowe zestawu pchanego. Opracowano oryginalną w skali światowej metodę tych badań przy użyciu pomostu pomiarowego w postaci katamaranu z własnym napędem, który zastępował klasyczny wózek holowniczy w basenie modelowym. Opracowano również specjalną metodę rejestracji toru modelu do badań manewrowych przy użyciu „torografu” (patent E. Adelmana i W. Wełnickiego z 1958 r.). Zarówno ten pływający pomost pomiarowy jak i torograf oraz inne pomocnicze urządzenia wykonano we własnym zakresie. Badania w ciągu pierwszych kilku lat odbywały się w naprawdę spartańskich warunkach, ale ekipy pomiarowe były młode i pełne zapału, a wspomnienia różnych przygód z owego okresu przeszły do legendy Katedry.

W roku 1966 uruchomiono w Ośrodku badania właściwości morskich na naturalnej fali wiatrowej w oparciu o własną metodę i technikę. Badane modele z własnym napędem były prowadzone i sterowane drogą kablową przez specjalny katamaran, który jednocześnie mieścił aparaturę rejestrującą i obsługę. Ponieważ najlepsze warunki do tych badań były na rozlewisku w środkowej części Jezioraka w odległości prawie 20 km od Ośrodka w Iławie, na wyspie Lipowej na tym rozlewisku zbudowano schronisko – filię Ośrodka.

Do badania jednostek szybkich, przede wszystkim wodolotów i poduszkowców, w latach 1960-1970 opracowano, skonstruowano i wybudowano dwa oryginalne pływające stanowiska pomiarowe. Pierwsze, o szybkości 40 km/godz., stanowił odpowiednio wyposażony wodolot „SP-03 Badacz I”, drugie o szybkości do 57 km/godz. było katamaranem na płatach nośnych „SP-04 Badacz II”. Oba, oprócz aparatury pomiarowej miały zainstalowane urządzenia do zasilania poduszki powietrznej badanych modeli poduszkowców.

Równolegle z prowadzonymi pracami badawczymi, poczynając od 1957 r. rozbudowywano samą bazę Ośrodka. W pierwszych latach pracami tymi kierował z wielką energią inż. Tadeusz Nasiłowski. Po zakończeniu zasadniczych prac w 1975 r. Ośrodek zajmował powierzchnię 0,5 ha, posiadał murowany budynek główny zawierający pomieszczenia mieszkalne dla 18 osób, warsztat mechaniczny i silnikowy, magazyny i mieszkanie bosmana, 2 hangary do składowania modeli o powierzchni 280 m2, 4 wyciągi szynowe (slipy) do wodowania modeli, 230 m.b. pomostów stałych i pływających tworzących osłonięty port. Na wyposażenie badawcze składały się: pływający pomost pomiarowy oporowo-napędowy dla małych prędkości, pływający pomost pomiarowy do badań właściwości morskich, 2 pływające pomosty pomiarowe dla dużych prędkości, urządzenia i aparatura pomiarowa oraz 2 pomocnicze łodzie motorowe. W połowie lat osiemdziesiątych działalność badawcza w Ośrodku zaczęła zamierać na skutek ogólnego zastoju w gospodarce PRL, jak również uruchomienia w 1973 r. dużego basenu w Centrum Techniki Okrętowej. Jednak Ośrodek był jeszcze wykorzystywany do badań wodolotów w ramach grantów do 2001 r. oraz przez tzw. „Szkołę Kapitanów”, a później został przejęty przez Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa jako Ośrodek Doświadczalny Wydziału w Iławie. Ośrodek stanowi bazę dla praktyk studenckich w zakresie badań modelowych prowadzonych przez Zakład. Biorą w nich udział nie tylko studenci WOiO, ale również ze Szczecina, Kopenhagi, Hamburga i Berlina. Ośrodek stał się też bazą szkolenia żeglarskiego studentów Politechniki Gdańskiej. W kursach żeglarskich uczestniczy średnio 150 studentów rocznie.

Wracając do Gdańska trzeba odnotować, że na przełomie lat 69/70 Zakład Hydromechaniki Okrętu uzyskał czasowo dodatkową powierzchnię biurową w budynku Elektrotechniki, co było niezbędne dla pomieszczenia rosnącej liczby pracowników.

Około 1972 r. Zakład otrzymał 750 m2 powierzchni w tzw. „pawilonie jugosłowiańskim” obok gmachu obecnego Wydziału Mechanicznego. Przeniesiono tu warsztat mechaniczny oraz pracownię aparaturową i zorganizowano laboratorium dydaktyczne podstaw hydromechaniki. Między innymi zbudowano tu otwarty kanał obiegowy projektu dr A. Jarosza o przestrzeni pomiarowej 4,6 × 1,0 × 1,0 m i prędkości przepływu do 1,2 m/s do badania opływów i charakterystyk hydrodynamicznych profili oraz basen do badania wodowania bocznego i stateczności o wymiarach 4 × 5 × 0,6 m (zamiast podobnego starego basenu zlikwidowanego w starym budynku hydromechaniki).

W latach 1974-1978, przy merytorycznej współpracy z Zakładem Pędników Okrętowych IMP-PAN i technicznej z Zakładami ZAMECH w Elblągu zbudowano tunel kawitacyjny tzw. „średni”, o przestrzeni pomiarowej 500 × 500 mm i prędkości do 12 m/s. Aparaturę pomiarową zakupiono zagranicą, a cały układ napędowy opracowali i wykonali nasi wypróbowani specjaliści elektrycy R. Snarski i M. Świerszcz. Tunel zlokalizowano w starym budynku hydromechaniki za basenem modelowym, co wymagało podniesienia dachu w tej części budynku. Teraz Zakład miał naprawdę dobre, na światowym poziomie urządzenie do badania okrętowych śrub napędowych.

W roku 1978 trzon Zakładu przeprowadził się do nowego gmachu Instytutu Okrętowego, gdzie został zlokalizowany na czwartym piętrze w wysokiej części budynku. W starym budynku hydromechaniki pozostał basen modelowy, tunel kawitacyjny i modelarnia, a w „pawilonie jugosłowiańskim” laboratorium podstawowe, pracownie aparaturowe i warsztat mechaniczny. W roku 2000, w związku z likwidacją warsztatu mechanicznego, oddano Uczelni część powierzchni w pawilonie.

Na początku lat 2000, dzięki staraniom M. Grygorowicza, gruntownie zmodernizowano układ napędowo-pomiarowy w basenie modelowym. System grawitacyjny zastąpiono wózkiem zawieszonym na szynie, napędzanym elektrycznie, z ciągłym pomiarem oporu i ruchów modelu. Układ ten działa aktualnie.

Działalność naukowo-badawcza

Równolegle z rozwojem bazy laboratoryjnej postępował w Katedrze rozwój prac naukowo-badawczych początkowo finansowanych głównie przez jednostki gospodarki morskiej i marynarkę wojenną, później również z budżetu państwa w ramach problemów węzłowych, resortowych i międzyresortowych, centralnych programów badawczo-rozwojowych (CPBR), a po 1990 r. tzw. grantów KBN.

W skromnych ramach niniejszego opracowania wymienione zostaną tu tylko najważniejsze z tych tematów.

Pierwszym długofalowym programem badawczym zainicjowanym przez prof. L. Kobylińskiego w 1955 r. był program badania wodolotów mający na celu opracowanie zasad projektowania i bezpieczeństwa różnych typów statków na płatach nośnych. Prace te pozwoliły na zaprojektowanie i wybudowanie w latach 1962-65 na zlecenie Zjednoczenia Żeglugi Śródlądowej wodolotu pasażerskiego „Zryw” dla 76 pasażerów o prędkości 40 węzłów. Statek ten był eksploatowany przez Żeglugę Szczecińską do 1968 r., a po modernizacji przez Marynarkę Wojenną na trasie Gdynia-Hel w latach 1970-1993. Głównym projektantem „Zrywa” był M. Krężelewski, a w badaniach znaczący udział mieli W. Krenicki, E. Brzoska. Tematyka badań różnych układów płatów nośnych, stateczności i właściwości morskich wodolotów była kontynuowana przez M. Krężelewskiego i zespół z przerwami do 2000 r. (granty).

W latach 1959-1971 zrealizowano we współpracy z Biurem Projektów i Studiów Taboru Rzecznego we Wrocławiu i Zjednoczeniem Żeglugi Śródlądowej obszerny, kompleksowy program badania właściwości oporowych, napędowych i manewrowych zestawów pchanych dla żeglugi na Odrze i Wiśle. Opracowano nowe rozwiązania kształtów i układów sterowych, które przyniosły bardzo dobre efekty sprawdzone na 4 typach zestawów, które weszły do produkcji i eksploatacji. Głównymi wykonawcami byli W. Wełnicki i S. Nawrocki, a prace opierały się o badania w basenie modelowym i w Ośrodku w Iławie.

W 1964 r. rozpoczęto prace teoretyczne i doświadczalne (basen i Iława) nad kryteriami bezpieczeństwa statków na fali, realizowane we współpracy i dla potrzeb IMCO (Międzynarodowa Morska Organizacja Doradcza), gdzie prof. Kobyliński był stałym przedstawicielem Polski. Propozycje opracowanych kryteriów zostały z małymi zmianami przyjęte przez IMCO jako zalecenia międzynarodowe w 1968 r. Prace były prowadzone w zespole kierowanym przez M. Frąckowiaka przy istotnym udziale J. Dudziaka i S. Grochowalskiego.

W 1963 r. rozpoczęto wspólnie z PAN badania poduszkowca – bocznościanu (duży, 9-metrowy model w Iławie), które miały raczej charakter rozpoznawczy i poprzedziły podjęcie w 1969 r. obszernego programu badania poduszkowców amfibijnych finansowanego częściowo przez Marynarkę Wojenną, potem przez Program Międzyresortowy. Prace kierowane przez prof. L. Kobylińskiego przy twórczym udziale M. Krężelewskiego, E. Brzoski, A. Rogalskiego, K. Paula i W. Błockiego, doprowadziły do zaprojektowania szeregu kurtyn zapewniających dobre właściwości oporowe i statecznościowe tego typu statków. Rozpracowano teoretycznie i doświadczalnie problemy oporu i stateczności. Prace objęły szereg małych modeli badanych w Iławie i doprowadziły w 1976 r. do zbudowania dużego, 2,5 tonowego modelu samobieżnego. W 1977 r. badania przerwano z powodu braku środków finansowych.

W latach 1964-65 przeprowadzono wspólnie z Instytutem Morskim badania innowacyjnego pędnika gazo-strumieniowego, który jednak nie spełnił oczekiwań (W. Maksymiuk, T. Witalewski). W tym samym okresie, wspólnie z Zakładem Pędników Okrętowych PAN zrealizowano trudne badania uproszczonego pędnika cykloidalnego pomysłu H. Jarzyny. Dla oceny przydatności i dokładności stosowanych w Katedrze metod badań modelowych charakterystyk oporowych i napędowych statków (szczególnie na jeziorze) zrealizowano w latach 1964-65 specjalny program badań korelacyjnych w oparciu o serię modeli w kilku skalach statku typu „Victory” zaleconego wszystkim basenom przez ITTC. Badania przeprowadzone w basenie i na jeziorze dały pozytywne wyniki.

W latach 1969-1976 pojawiają się tzw. „problemy węzłowe” finansowane przez Komitet Nauki i Techniki, które obejmują problemy ważne dla gospodarki narodowej z różnych dziedzin nauki. Zakład Hydromechaniki Okrętu uczestniczył w realizacji problemów 05.2.4 (nowe rozwiązania morskich statków rybackich) i 08.1.2 (nowe statki do ładunków drobnicowych). Należy tu wymienić następujące tematy:

• optymalizacja kształtów szybkich drobnicowców 2-śrubowych; opracowano systematyczną serię 15 modeli, której badania pozwoliły na określenie wpływu parametrów kształtu na opór tych jednostek. Opracowano też przybliżoną metodę obliczania oporu takich statków (A. Zborowski). Pracę realizował Zespół Oporu i Napędu (W. Wełnicki, A. Zborowski, A. Fiedziuszko, S. Nawrocki), − wyprzedzające badania statków typu Ro-Ro i barkowców pod względem właściwości hydrodynamicznych: oporu, napędu, sterowności i rozkładu strumienia nadążającego oraz optymalizacja kształtów. Przebadano 11 modeli w basenie i 6 dużych modeli na jeziorze (Zespół Oporu i Napędu),
• właściwości morskie i bezpieczeństwo statecznościowe statków. Program realizowano w oparciu o badania teoretyczne i eksperymentalne w basenie i na jeziorze we współpracy z IMCO. Między innymi opracowano propozycje kryteriów stateczności dla małych statków rybackich oraz propozycje dotyczące nowej metody określania wolnej burty statków rybackich. Badano problemy przewracania się małych statków na fali oraz niezatapialności statków typu Ro- -Ro. Szereg wyników tych badań zostało uwzględnionych w międzynarodowej Konwencji Bezpieczeństwa Statków Rybackich w Torremolinos w 1977 r. Prace były prowadzone pod kierownictwem prof. L. Kobylińskiego w Zespole Właściwości Morskich (M. Frąckowiak, J. Dudziak, W. Błocki, J. Stasiak i inni). M. Pawłowski rozpoczął pracę nad nową probabilistyczną koncepcją normowania niezatapialności statków.

Oprócz tych podstawowych tematów badawczych o charakterze rozwojowym, w latach 1960-1982 wykonano szereg „komercyjnych” badań nowobudowanych statków na zlecenie biur projektowych, stoczni, Marynarki Wojennej i Wojsk Inżynieryjnych.

Ogółem w tym okresie przebadano około 240 modeli, z tego 36 dużych, z własnym napędem, badanych na jeziorze. Budowane prototypy potwierdziły wiarygodność uzyskanych wyników.

W latach 1979-1985 działalność badawcza Zakładu była w zasadzie kontynuacją i rozwijaniem tematyki uprawianej wcześniej. Podstawą planowania i finansowania były w tym okresie „Problemy międzyresortowe” tzw. MR sterowane przez KNiT, jak np. MR-I-27 pt. „Podstawowe zagadnienia mechaniki i systemów technicznych w zastosowaniach morskich” z grupą tematyczną nr 1 – Hydromechanika, kierowaną przez M. Krężelewskiego.

W ramach tego problemu pracowano między innymi nad metodami ekstrapolacji na skalę rzeczywistą wyników badań oporu modeli, nad zagadnieniem efektu skali w badaniach statków pełnotliwych na podstawie badania geosimów, itp. Trzeba tu wymienić również takie tematy jak:

• teoretyczne badania wpływu rozkładu ciśnienia w poduszce powietrznej na opór falowy poduszkowca, − bezpieczeństwo niezatapialnościowe statków, − bezpieczeństwo statku związane z rezonansem parametrycznym,
• badania wpływu parametrów konstrukcyjnych elastycznej osłony na charakterystyki poprzecznej stateczności poduszkowca amfibijnego,
• wpływ parametrów kształtu zanurzonej części kadłuba i parametrów opisujących falowanie na przyrost oporu statku na fali czołowej,
• wpływ parametrów kształtu kadłuba statku na opór falowy,
• dynamika i probabilistyka kolizji morskich,
• charakterystyki hydrodynamiczne zespołu napędowego dysza-śruba z dyszą częściowo wbudowaną w kadłub statku.

W tym okresie widać stopniowe przesuwanie się charakteru prowadzonych prac z eksperymentalnego na teoretyczny, co wiąże się z wykorzystywaniem nagromadzonego wcześniej materiału doświadczalnego, jak również z rozwojem technik numerycznych i komputeryzacją.

W 1986 r., dzięki inicjatywie i intensywnym staraniom przede wszystkim prof. L. Kobylińskiego, doc. J. Burzyńskiego i J. Rybickiego został uruchomiony duży, międzyuczelniany Centralny Program Badawczo-Rozwojowy (CPBR) nr 9.5 pt. „Rozwój technicznych i ekonomicznych systemów gospodarki morskiej” koordynowany przez Instytut Okrętowy PG. Program był realizowany w latach 1986--1990.

Zakład Hydromechaniki był koordynatorem i głównym wykonawcą 3 celów.

• Cel nr 9 pt. „Projekt hydrodynamiczny energooszczędnego masowca średniej wielkości” był realizowany przez Zespół Oporu i Napędu pod kierownictwem W. Wełnickiego we współpracy z Żeglugą Morską w Szczecinie i tam wdrażany. Efektem były obszerne materiały i wytyczne projektowania tego typu jednostek pod względem oporu i sprawności napędowej, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu gruszek dziobowych i półdysz przedśrubowych.
• Cel nr 53 pt. „Rozwój metod teoretycznej hydromechaniki w zastosowaniu do projektowania kształtów kadłuba, pędników oraz konstrukcji” był realizowany głównie przez Zespół Jednostek Niekonwencjonalnych i kierowany przez M. Krężelewskiego (E. Brzoska, A. Rogalski). Program miał charakter poznawczy.
• Cel nr 1 pt. „Opracowanie kryteriów bezpieczeństwa statków i żeglugi w zakresie przeciwpożarowym, stateczności, niezatapialności, właściwości manewrowych i nawigacji” był kierowany przez M. Frąckowiaka i realizowany we współpracy z Instytutem Okrętowym Politechniki Szczecińskiej i Wyższą Szkołą Morską w Gdyni oraz Międzynarodową Morską Organizacją IMO i PRS. Opracowano szereg zagadnień z zakresu bezpieczeństwa niezatapialnościowego (M. Pawłowski, M. Gerigk), stateczności i wolnej burty (M. Frąckowiak), bezpieczeństwa na fali nadążającej (W. Błocki, J. Bielański), racjonalnych kryteriów stateczności (L. Kobyliński, J. Stasiak). Wnioski w postaci odpowiednich propozycji przekazano do IMO, gdzie zostały w sporej części uwzględnione w zmianach przepisów i rekomendacji.

Od roku 1990, po zmianach ustrojowych zmienił się sposób finansowania nauki. W miejsce dużych, centralnych programów badawczych powstały tzw. „projekty badawcze” (popularnie nazywane grantami) przyznawane naukowcom „ad personam” przez Komitet Badań Naukowych oraz fundusze z Ministerstwa na tzw. „działalność statutową” i „badania własne”.

W ramach tych ostatnich realizowano tematy takie jak: badania katamaranu na płatach nośnych, krytyczne parametry statecznościowe zabezpieczające statek przed przewróceniem na fali, stateczność i kołysania poprzeczne wodolotów w ruchu na płatach nośnych, badania modelowe dla określenia sił hydrodynamicznych i momentów działających na podwodnej części statków, systematyczne badania modelowe charakterystyk hydrodynamicznych jachtu żaglowego, matematyczne i numeryczne modelowanie przepływów ze swobodną powierzchnią i inne.

W ramach projektów badawczych finansowanych przez KBN w latach 1991-2002 zrealizowano 23 tematy kierowane przez L. Kobylińskiego, M. Krężelewskiego, W. Wełnickiego, J. Szantyra, M. Gerigka, M. Pawłowskiego, J. Bielańskiego, J. Stasiaka i A. Rogalskiego. Prace obejmowały szeroki zakres zagadnień dotyczących bezpieczeństwa statków na morzu, projektowania i prognozowania charakterystyk hydrodynamicznych jednostek rybackich i pędników azymutalnych. Duża część tych prac dotyczyła wprowadzania i rozwijania metod hydromechaniki numerycznej (CFD).

W latach 2003-2010 trzeba wymienić ciekawsze prace badawcze takie jak: badania i charakteryzacja pól fizycznych okrętu, platforma pomiarowa sygnałów hydroakustycznych okrętów, problemy bezpieczeństwa statku i normowania stateczności oraz wolnej burty statków morskich, związane z rewizją konwencji o liniach ładunkowych itp. Zakres prac był ograniczony możliwościami finansowymi.

Sympozja i konferencje naukowe, współpraca międzynarodowa

Rozwijająca się działalność naukowo-badawcza Katedry i innych ośrodków zajmujących się podobną problematyką spowodowała potrzebę szerszej wymiany poglądów i doświadczeń. Z inicjatywy prof. L. Kobylińskiego Zakład zorganizował w 1971 r. I Międzynarodowe Sympozjum Badań Modelowych Na Wodach Otwartych w Gdańsku i w Iławie, a w 1973 r. I Sympozjum Hydromechaniki Okrętu. Inicjatywa ta została podjęta przez Ośrodek Hydromechaniki Okrętu CTO i Zakład Pędników Okrętowych IMP-PAN, a później również Instytut Konstrukcji i Eksploatacji Politechniki Wrocławskiej (1989r.). Poczynając od 1973 r. Sympozja Hydromechaniki Okrętu organizowane były naprzemiennie przez te instytucje co 2 lata. Od 1995 r. sympozja przyjęły nazwę „International Conference on Hydrodynamics in Ship Design, HYDRONAV”. Do 2009 r. odbyło się 17 takich konferencji, których współorganizatorem był zespół Katedry.

Od roku 1955 prezentowano referaty również na Sesjach Naukowych Okrętowców SIMP oraz na Krajowych Konferencjach Mechaniki Płynów, a po roku 1970 coraz częściej zagranicą na Międzynarodowych Konferencjach takich jak PRADS, IMDC, FAST itp.

Dużym sukcesem osobistym prof. L. Kobylińskiego i świadectwem pozycji jaką Katedra osiągnęła w międzynarodowym środowisku hydromechaniki okrętu było powierzenie Katedrze organizacji III Międzynarodowej Konferencji Stateczności Statków STAB’86 (99 uczestników z 15 krajów).

Katedra była również organizatorem X Krajowej Konferencji Mechaniki Płynów (Gdańsk-Sarnówek, wrzesień 1992) oraz szeregu tematycznych „warsztatów” organizowanych wspólnie z Fundacją BŻiOŚ w latach 1991-2007.

W 2001 roku Katedra zorganizowała też międzynarodową konferencję pod nazwą „1st Summer School-Safety at Sea”.

Wyniki prac badawczych publikowano również w miesięczniku „Budownictwo Okrętowe”, w „Zeszytach Naukowych Politechniki Gdańskiej – Budownictwo Okrętowe” oraz w różnych periodykach okrętowych zagranicą. Nie udało się podsumować ilości tych publikacji; wiadomo, że do roku 1985 przedstawiono 79 referatów na sympozjach krajowych, 37 na zagranicznych, opublikowano 213 rozpraw i artykułów naukowych w wydawnictwach krajowych, 59 w zagranicznych, uzyskano 45 patentów krajowych i 9 zagranicznych, przekazano 64 raporty dla IMO i przebadano 376 modeli.

W różnych okresach swojego istnienia Katedra prowadziła współpracę z zagranicznymi i międzynarodowymi instytucjami. Należy tu wymienić przede wszystkim Międzynarodową Morską Organizację (IMO, dawniej IMCO), o czym była już mowa i Międzynarodową Konferencję Basenów Modelowych (ITTC), której byliśmy członkiem. W latach 1976-1982 prof. L. Kobyliński pracował nawet w centrali IMO w Londynie. W ramach dwustronnych umów o współpracy prowadzono wspólne badania nad określonymi tematami z Leningradzkim Instytutem Budowy Okrętów i Kaliningradzkim Instytutem Rybołówstwa, z Uniwersytetami w Glasgow, Newcastle, Hamburgu, Aachen. Kilkunastu pracowników odbyło kilkumiesięczne staże naukowe w zagranicznych renomowanych instytucjach naukowo-badawczych w zakresie hydromechaniki okrętu.

Prof. L. Kobyliński pracował jako profesor i współtworzył Wydział Okrętowy Uniwersytetu w Teheranie – Iran (1992r.), doc. M. Frąckowiak był profesorem i współorganizatorem studiów okrętowych Uniwersytetu w Basrah – Irak (1970-73) i w stanowym Uniwersytecie w Port Harcourt – Nigeria (1981-83), doc. W. Wełnicki był profesorem i kierownikiem Oddziału Okrętowego Uniwersytetu w Port Harcourt (1982-84), doc. A. Zborowski pracował w Basrah (1978-81).

Działalność dydaktyczna

W omawianym okresie czasu kilkakrotnie zmieniała się organizacja studiów. Był czas jednolitych studiów magisterskich, czas studiów dwustopniowych inżynierskich i magisterskich, znów jednolitych magisterskich i znów dwustopniowych. Cały czas prowadzone były studia stacjonarne, a w niektórych latach również wieczorowe. Na wszystkich rodzajach studiów Wydziału Budowy Okrętów (Instytutu Okrętowego, Wydziału Oceanotechniki i Okrętownictwa) Katedra prowadziła zajęcia dydaktyczne z przedmiotu Teoria Okrętu, a od 1972 r. – Hydromechanika Okrętu.

Dla specjalności Budowa Okrętu był to jeden z podstawowych przedmiotów, dla innych specjalności – uzupełniający. W ramach przedmiotu prowadzone były następujące typy zajęć: wykłady, ćwiczenia, projektowanie i laboratoria. Hydromechanika Okrętu nie była w zasadzie przedmiotem dyplomującym, jednakże prawie w każdym roczniku 2 lub 3 studentów wykonywało prace dyplomowe w tej Katedrze.

Duży nacisk kładziono na zajęcia laboratoryjne, których zakres był systematycznie rozszerzany w miarę rozwoju laboratoryjnych stanowisk badawczych, które wszystkie bez wyjątku były wykorzystywane dla celów dydaktycznych. Stworzono szereg stanowisk wyłącznie dydaktycznych.

W latach 73/74 (2 sem.) i 77/78 (3 sem.) Katedra organizowała Studia Podyplomowe Hydromechaniki Okrętu dla pracowników własnych i zaplecza badawczego przemysłu okrętowego, których kierownikiem był doc. M. Krężelewski. Pierwsze studium ukończyło 17, drugie 21 uczestników.

W roku akademickim 76/77 i 77/78 docenci Katedry prowadzili wykłady na Studium Doktoranckim prowadzonym przez Instytut Okrętowy. W roku 1974/75 Katedra przejęła również prowadzenie zajęć dydaktycznych z hydromechaniki ogólnej dla specjalności budowa okrętów. W latach 90-93 Katedra prowadziła w języku angielskim zajęcia w 2 edycjach specjalnego kursu magisterskiego przekwalifikowującego inżynierów mechaników na okrętowców dla Irańczyków. Kilku z nich wykonało w Katedrze również prace dyplomowe, a 3 prace doktorskie pod kierunkiem prof. L. Kobylińskiego.

W 1975 r. Instytut Okrętowy podpisał z Algierią kontrakt na opracowanie projektu Instytutu Okrętowego w Oranie łącznie z programami studiów i pomocami dydaktycznymi. Katedra brała udział w opracowaniu programów szczegółowych z zakresu hydromechaniki okrętu, a dr J. Dudziak i dr A. Jarosz opracowali odpowiednie skrypty.

W 2007 r. wdrożono boloński system studiów tzn. studia dwustopniowe: inżynierskie i magisterskie. Uruchomiono również studia w zakresie specjalności innych niż oceanotechnika, takich jak „Zarządzanie w gospodarce morskiej” i „Energetyka”. Katedra (zakład) prowadzi tam zajęcia dydaktyczne w zakresie odpowiednich działów hydromechaniki.

W czasie działalności Katedry wydano szereg podręczników i skryptów, których wykaz podano w załączniku.

„Szkoła kapitanów”

W połowie lat siedemdziesiątych rozpoczęto w Katedrze działania zmierzające do uruchomienia, w oparciu o bazę w Iławie, szkolenia kapitanów żeglugi morskiej i pilotów portowych w zakresie manewrowania statkami o nietypowych cechach manewrowych przy pomocy pływających załogowych modeli samobieżnych statków wyposażonych w symulatory głównych systemów okrętowych. Inicjatywa pochodziła od prof. L. Kobylińskiego i okazało się później, że była to inicjatywa trafiona. Coraz większe i szybsze statki trudne w manewrowaniu niosły ze sobą rosnące zagrożenie kolizji i IMO mocno popierało takie szkolenia. W celu zapewnienia właściwego profilu i poziomu szkolenia podjęto w tym dziele współpracę z Katedrą Manewrowania Statkami Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni. Przygotowanie bazy i modeli było zadaniem Zakładu Hydromechaniki Okrętu Instytutu Okrętowego PG. Odpowiednie porozumienie z WSM podpisano w 1976 r. tworząc Środowiskowe Laboratorium Badań Cech Manewrowych Statków. Było to zadanie trudne, gdyż modele musiały być duże (do 12 m długości), a aparatura elektryczno-elektroniczna, zapewniająca symulację działania rzeczywistych urządzeń statku, nietypowa i skomplikowana. Niezbędna była również odpowiednia aparatura rejestrująca i pomiarowa do kontroli przeprowadzanych manewrów. Wszystko to wykonywano we własnym zakresie. W 1980 r. uruchomiono pierwszy model (zbiornikowca „Zawrat”) i zorganizowano pierwszy turnus szkoleniowy. W następnych latach budowano następne modele i rozwijano szkolenie – średnio rocznie 80 kursantów w sześciodniowych kursach.

Wkrótce okazało się, że akwen Ośrodka Doświadczalnego w Iławie nie nadaje się do tego celu. Idealne okazało się jezioro Silm w odległości 5 km od Iławy, gdzie w latach 1985-90 wybudowano nowy Ośrodek Manewrowania Statkami odpowiednio wyposażony. W celu ułatwienia zarządzania i gospodarowania zasobami Ośrodka, w maju 1990 r. utworzono Fundację Bezpieczeństwa Żeglugi i Ochrony Środowiska, której udziałowcami zostały Politechnika Gdańska, Wyższa Szkoła Morska w Gdyni i burmistrz miasta Iława. Zadaniem Fundacji jest prowadzenie szkoleń i działalność badawczo-rozwojowa. Fundacja uzyskała akredytację IMO i wystawiane uczestnikom szkoleń certyfikaty są ważne na całym świecie.

Aktualnie Ośrodek dysponuje 9 modelami statków różnych typów. Do końca roku 2009 przeszkolono ok. 2400 kursantów z 40 krajów.

Dyrektorem Fundacji jest od chwili jej powstania Jacek Nowicki, wieloletni pracownik Katedry, a przewodniczącym Fundacji prof. L. Kobyliński.

Warto dodać, że na świecie istnieją tylko 4 podobne ośrodki.

Kadra

Funkcję Kierownika Katedry pełnili kolejno w latach:

• 1945-1953 z-ca prof. inż. Józef Kaźmierczak
• 1953-1976 prof. dr hab. inż. Lech Kobyliński
• 1976-1982 doc. dr inż. Wiesław Wełnicki
• 10.82-01.83 prof. dr hab. inż. Mieczysław Krężelewski
• 1983-1993 prof. dr hab. inż. Lech Kobyliński
• 1993-1996 prof. dr hab. inż. Mieczysław Krężelewski
• 1996-1998 p.o. kier. adj. dr inż. Jan Bielański
• 1999-2005 prof. dr hab. inż. Jan Szantyr
• 2005-2012 prof. dr hab. inż. Eugeniusz Kozaczka
• 2012-2022 prof. dr hab. inż. Grażyna Grelowska

Ze względu na dużą liczbę pracowników i różnorodność kierunków działania, w Katedrze funkcjonowali z-cy kierownika d/s techniczno-administracyjnych. Funkcję tę pełnili: mgr inż. Zbigniew Gryglewski (1954-1958), mgr inż. Tadeusz Nasiłowski (1958-1981), dr inż. Edmund Brzoska (1993- 2004).

Funkcje kierowników zespołów naukowo-badawczych pełnili:

• Pracownia Badań Modelowych, później Zespół Oporu i Napędu: Wiesław Wełnicki (1965 – 76, 1985 – 92), Andrzej Zborowski (1977 – 78), Stefan Nawrocki (1979 – 84).
• Zespół Jednostek Szybkich, później Niekonwencjonalnych: Mieczysław Krężelewski (1965 – 72, 1976 – 82), Lech Kobyliński (1973 – 75), Edmund Brzoska (1983 – 94).
• Zespół Właściwości Morskich, później Bezpieczeństwa Żeglugi i Właściwości Morskich: Miłosz Frąckowiak (1964 – 65, 1976 – 78, 1984 – 90), Jan Dudziak (1970 – 72), Lech Kobyliński (pozostałe okresy).
• Zespół Właściwości Manewrowych: Jacek Nowicki (1987 – 1990).
• Laboratorium: Wiktor Maksymiuk (1960 – 1974), Ryszard Frąckowiak (1975 – 90), Mirosław Grygorowicz (1993 – dziś).
• Ośrodek Doświadczalny w Iławie: Kierownikami Ośrodka byli kolejno: Wiktor Maksymiuk, Witold Krenicki, Krzysztof Paul, Edmund Brzoska, Ryszard Frąckowiak, Stanisław Urbański, Jacek Nowicki.

Pierwszymi asystentami w Katedrze byli albo przedwojenni inżynierowie budowy okrętów, albo studenci starszych lat studiów, którzy robili dyplomy już w trakcie pracy i szybko odchodzili do przemysłu, który rozwijając się gwałtownie, cierpiał na brak fachowców. Ci pierwsi asystenci, to:

Josip Fatur (1946 – 48, przedwojenny absolwent z Zagrzebia, adiunkt), Bronisław Raciniewski (1948 – 53, absolwent PG z 1934r., adiunkt, dyrektor techniczny Stoczni Gdańskiej, potem COKB, zm. 1975 r.), Ksawery Nienartowicz (1946 – 49, młodszy asystent, potem MIT, COKB), Marian Pyciński (1947 – 49, młodszy asystent, potem PRS, LR), Mirosław Garnuszewski (1948 – 49 starszy asystent, potem BKTM), Wojciech Orszulok (1948 – 51 starszy asystent, potem dyrektor COKB), Kazimierz Szponar (1949 – 51 starszy asystent, potem CBKO, dyrektor n.b. CBKO2, kierownik OHO – CTO, zm. 2009 r.), Mikołaj Thierry (1949 – 53 młodszy asystent, starszy asystent, potem COKB Szczecin i docent Politechniki Szczecińskiej, zm. 1997 r.), Władysław Sypuła (1949 – 53 młodszy asystent, starszy asystent, potem PRS), Zbigniew Majewski (1951 – 54).

Od objęcia kierownictwa Katedry przez prof. L. Kobylińskiego i otwierającymi się perspektywami rozwoju, kadra Katedry stabilizuje się i okresy zatrudnienia sięgają od kilku do kilkudziesięciu lat. Pracownicy naukowi w trakcie pracy i w wyniku prowadzonych prac badawczych uzyskują stopnie i tytuły naukowe.

Tytuły profesorskie lub stanowiska docentów uzyskali niżej wymienieni pracownicy naukowi Katedry (w nawiasach okres zatrudnienia w Katedrze):

• Lech Kobyliński, (1952-93), mgr inż. 1950, dr 1961, dr hab. 1963, prof. nadzw. 1963, prof. zw. 1967, czł. koresp. PAN 1976, z-ca prof. IMP PAN 1954-63, dziekan studiów wieczorowych Wydziału  Budowy Okrętów 1952-58, dyr. Instytutu Okrętowego 1963-76, 1982-90, czł. ITTC od 1958, del. Polski w IMO od 1962, specj. w sekretariacie IMO 1976-82, wiz. prof. w Hamburgu 1988 (3 m), w Teheranie 1992 (3 m), dr h.c. Leningradzkiego Instytutu Budowy Okrętów 1989, dr h.c. Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej 1990, dr h. c. Politechniki Gdańskiej 2004, promotor 30 prac doktorskich, recenzent 15 przewodów habilitacyjnych.
• Mieczysław Krężelewski (1953-98, zmarł), mgr inż. 1954, dr 1962, doc. 1968, dr hab. 1976, prof. nadzw. 1982, prof. zw. 1992, z-ca dyr. IO 1987-90, promotor 9 przewodów doktorskich.
• Andrzej Zborowski (1959-62, 71-81), mgr inż. 1959, dr 1968, dr hab. 1973, doc. 1975; ad. IMP PAN 1963-70, z-ca dyr. IO 1975-78, University w Basrah, Irak 1978-81, w 1981 wyjechał zagranicę, prof. Florida Institute of Technology, Melbourne, USA, od 2006 r. emeryt, mieszka w Szwecji.
• Maciej Pawłowski (1970-98), mgr inż. 1970, dr 1978, dr hab. 1985, doc. 1989, prof. nadzw. PG 1993-99, w tym czasie łącznie przepracował 6 lat w uniwersytetach i inst. bad. w Wielkiej Brytanii, USA, Danii i Portugalii; promotor 9 przewodów doktorskich.
• Wiesław Wełnicki (1952-92), inż. 1952, mgr 1956, dr 1962, doc. 1968, prodziekan WBO i z-ca dyr. IO 1968-72, prorektor PG 1972-81, wiz. prof. i kier. Oddz. Okr. Uniwersytetu w Port Harcourt, (Nigeria) 1982-84, czł. Rady Międzyn. Stow. Uniwersyt. 1975-80, promotor 5 przewodów doktorskich.
• Miłosz Frąckowiak (1955-1995), mgr inż. 1956, dr 1964, doc. 1970, z-ca dyr. IO 1974-81, czł. sekcji kraj. IMO 1986-2001, wiz. prof. Uniwersytetu w Basrah (Irak) 1970-73, wiz. prof. w Port Harcourt (Nigeria) 1981-83; promotor 4 przewodów doktorskich, wykładowca WSM 1996-2000.
• Wiktor Maksymiuk (1956-74), mgr inż. 1957, dr 1965, doc. 1970; od 1974-77 w Katedrze ½ etatu, w 1974 przeszedł na stanowisko dyr. nacz. Centrum Techniki Okrętowej; czł. Rady Gł. NSz.WiT 1975-81.
• Andrzej Jarosz (1964-91, zmarł), mgr inż. 1951, dr 1968, doc. 1983; gł. Projektant zespołu basenów modelowych CTO.

Niżej wymienieni nauczyciele akademiccy (poza wyżej wymienionymi) i pracownicy naukowo-badawczy uzyskali w czasie pracy w Katedrze stopnie naukowe doktora nauk technicznych w wyniku prowadzonej pracy naukowej (w nawiasach podano okres pracy w Katedrze, ostatnie stanowisko i ewentualnie dalsze losy):

Witold Krenicki 1965 (58-61, 63-78 zmarł, ad. n.b.), Jan Dudziak 1968 (59-78 zmarł, ad., 78-81 doc. kontr. Politechniki Szczecińskiej, od 81 r. CTO – Gdańsk, 89-91 kier. OHO-CTO, od 92 z-ca dyr. CTO), Stefan Nawrocki 1970 (56-95 em., st. as. 59-65, potem n.t., gł. specjalista), Stefan Grochowalski 1976 (66-83, ad.; wyjechał zagranicę, pracował w WEBB Institute, New York University, as. prof., ostatnio w PRS), Witold Błocki 1977 (66-06 ad.), Jacek Pawłowski 1977 (70-82 ad. n.b.; w 82 r. wyjechał zagranicę, z-ca dyr. Intitute for Marine Dynamics, Kanada), Wojciech Kauczyński 1981 (72-81 ad.; wyjechał zagranicę, pracuje w Inst. Bad. Model w Trondheim w Norwegii), Janusz Stasiak 1982 (71-dziś; do 98 n.b., od 98 ad. n.d.), Mikołaj Jagiełka 1983 (69-88 zmarł ad. n.b., przeszedł do Centrum Techniki Morskiej), Edmund Brzoska 1986 (62-04, as., st.as. 62-70, od 70 st. specj. n.t.), Andrzej Rogalski 1986 (69-09, st. specj. n.t..), Janusz Wanot 1987 (79-87 ad., wyjechał zagranicę RFN), Jan Bielański 1989 (79-95 ad. n.b., od 95-dziś ad.n.d.), Mirosław Gerigk 1990 (84-87 n.t., od 87-dziś n.d., od 92 ad. n.d.), Michał Krężelewski 1991 (83-90 n.t., od 90 n.d., od 93 ad.), Wojciech Misiąg 1992 dr w Japonii (83-89 n.t., 89-97 staż i praca w Japonii, od 98 – 05 ad. n.d.), Anicet Niedźwiecki 1974 dr w LETI - ZSRR (74-97).

W okresie istnienia Katedry pracowało w niej dłużej lub krócej około 140 osób.

Ze względu na ograniczone ramy niniejszego opracowania nie ma możliwości wymienić tu większości z nich. Trzeba jednak wspomnieć tych, o których nie pisano wyżej, a którzy wyróżnili się szczególnie swoją pracą i osiągnięciami. Są to:

• wśród pracowników inżynieryjno-technicznych:
  Andrzej Fiedziuszko (52-91), Lucjan Dębski (55-59), Jerzy Połubiński (59-62), Krzysztof Paul (66-92), Andrzej Priss (66-77), Jerzy Oleksy (69-94), Romuald Kuśmierek (69-80), Ludwik Balcer (70-73, 84-96, 98-), Jacek Nowicki (72-95), Jerzy Gatz (66-72), Zygmunt Choreń, Irena Zboromirska, Hanna Głąbska (72--92), Ryszard Frąckowiak, Wiesław Gozdur, Jerzy Usarek.
• doskonali modelarze:
  Bolesław Szymanek (58-79), Antoni Staszak (59-74), Wacław Piechowiak (63-83), Zygmunt Kropiwnicki (74-92), Leonid Kallas (66-09), M. Mędrzycki (54-59), Stanisław Kułak (73-86).
• świetni mechanicy:
  inż. Alfred Kąkol, inż. Tadeusz Racki, Jan Berendt (54-70), Walerian Gampe (57-59, 61-70), Zdzisław Gampe (65-87), Jan Kania (56-81), Tadeusz Wiśniewski (61-89), Jan Mazurek (65-92), Józef Orzech (67-95), Zygmunt Pellowski (68-95), Jerzy Seregiet (73-92), Jan Wardak (75-91).
• aparaturowcy:
  Edmund Adelman (57-66), Romuald Snarski (57-91), Aleksander Żurawski (66-85), Marek Świerszcz (66-dziś), Ryszard Kamiński (69-94), Adam Andrzejuk (65-84), Wiesław Kopylec (72-89), Jacek Mostowiec (77-94).
• technicy laboranci:
  Włodzimierz Wojtera (64-83), Janusz Świątek (71-dziś), Stanisław Parcheta, Janina Tomala, E. Lechert (69-87), Marian Szczerba (71-84).
• bosman w Iławie Stanisław Urbański (65-dziś), gospodarz Ośrodka w Iławie Mikołaj Kusznir, znakomity fotograf Kazimierz Parell (53-87).
• kierowniczki pracowni sekcji administracyjnej:
  Anna Curyło (52-64), Jolanta Lewandowska (68-82), Elżbieta Bogusławska (71-93), Teresa Witkowska (74-96).

Wykaz podręczników i skryptów opracowanych przez pracowników Katedry Hydromechaniki Okrętu

1. Zasady kreślenia linii teoretycznych kadłuba okrętu. J. Kaźmierczak, B. Raciniewski, K. Szponar. Skrypt Państw. Zakł. Wyd. Szk. 1950.
2. Pływalność i stateczność okrętu. J. Kaźmierczak. Ks. 430 str. Wyd. Komunik. 1954.
3. Śruby okrętowe. L. Kobyliński. Ks. 390 str. Wyd. Komunik. 1955.
4. Zbiór zadań z teorii okrętu. Cz. I. W. Wełnicki., M. Krężelewski. Skr. PWN 1957.
5. Opór okrętu. L. Kobyliński. Skr. Cz. I – 1958, Cz. II – 1960 , PWN.
6. Zbiór zadań z teorii okrętu. Cz. II. M. Frąckowiak, W. Maksymiuk, S. Nawrocki. Skr. PWN 1959, 1962.
7. Poradnik okrętowca t. II. M. Frąckowiak, L. Kobyliński, M. Krężelewski, W. Wełnicki i inni. Ks. 504 str. Wyd. Mor. 1960.
8. Słownik morski ang.-pol. L. Kobyliński, M. Frąckowiak, W. Wełnicki i inni. WNT 1963.
9. Sterowność okrętu. W. Wełnicki. Skr. PWN 1966.
10. Opór okrętu. Przybliżone metody obliczania oporu. A. Zborowski. Skr. Pol. Gd. Cz. I. 1972, Cz. II. 1973.
11. Hydromechanika ogólna i okrętowa. M. Krężelewski, Skr. Pol. Gd. Cz. I. 1977, 1982, Cz. II. 1982.
12. Okrętowe badania modelowe – baseny modelowe i urządzenia pomiarowe. A. Jarosz. Skr. Pol. Gd. 1974.
13. Okrętowe baseny modelowe. A. Jarosz. Ks. Wyd. Mor. 1977.
14. Ćwiczenia z hydromechaniki okrętu. M. Frąckowiak, M. Pawłowski Pol. Gd. 1978.
15. Opór statków wypornościowych. A. Zborowski. Wyd. Mor. 1980.
16. Mechanika ruchu okrętu. W. Wełnicki. Skr. Pol. Gd. 1989.
17. Statyka okrętu. M. Frąckowiak. Skr. Pol. Gd. 1985, 1990.

Wiesław Wełnicki